ولایت فقیه از گذشته تا حال(۱)
(قسمت اول)
البته پس از احیاى فقه اجتهادى , با تلاش وحید بهبهانى (م:1208) دگرگونى در فقه سیاسى شیعه نیز پدید آمد و فقیهان, با طرح جداگانه مسأله ولایت فقیه, بحثهای فقه سیاسى شیعه را بر مدار این اصل قرار داده و مسائل حکومت را به گونه همه سویه و مستقل, زیر این عنوان به بوته بحث نهادند.گرچه اصل بحث ولایت فقیه, تازگى ندارد و فقهاى پیشین نیز, به این امر پرداخته اند; امّاآنچه تازگى دارد, پرداختن دقیق و همه سویه و گردآورى بحثهاى فقه سیاسى در یک جا و با جهتى ویژه و توسعه و ژرفا بخشیدن به عنوان ولایت فقیه بود.
امّا شمارى1 ولایت فقیه را امرى جدید در تاریخ اندیشه اسلامى پنداشته و آن را مطرح در یکى ـ دو سده اخیر انگاشته اند و بر این پندارند که نظریه دولت در فقه شیعه و ویژه کردن جایگاهى براى فقیه در هندسه سیاسى دولت اسلامى, دستاورد استنباط فقهاى سده هاى اخیر است, که نخستین بار از سوى مولى احمد نراقى, معروف به فاضل کاشانى, هم روزگار فتح على شاه قاجار, از آن سخن به میان آمده و گرنه از ولایت فقیه, نه در کتابهاى فقهاى شیعه و سنى, سخنى به میان آمده است و نه در قرآن و سنت جاى پا دارد. اگر به عقب برگردیم
در کم تر از دو قرن پیش ولایت فقیه مطرح شده است.2
این نوشتار در صدد بیان این جُستار است که نظریه ولایت مطلقه فقیه, نه تنها اندیشه اى نو پیدا نبوده, بلکه ریشه در آراء و دیدگاه هاى شمار زیادى از فقیهان بزرگ شیعه, از آغاز پیدایش فقه, تا زمان حاضر دارد.
یادآورى چند نکته:
1. بذرى و نظرى بر آیات قرآنى, که به گونه مستقیم و یا غیر مستقیم, در باب حکومت اسلامى و رهبرى آن سخن به میان آورده اند,مفهوم و معناى ولایت مطلقه فقیه, درخور استفاده است.2. فقیهان اسلامى, در بابهاى گوناگون فقهى: قضا, بیع, خمس و زکات, جهاد, امر به معروف و نهى از منکر, حدود, امامت جماعت, نماز عیدین, رؤیت هلال, لقطه, حج, نکاح و طلاق, ارث, مجهول المالک, وصیت, به کارهایى که ولیّ فقیه باید عهده دار آنها باشد و آنها را سامان دهد و نگذارد به زمین بمانند, اشاره کرده اند.
3.فقیهان , این کارها را به نیابت از سلطان اسلام که مراد امام معصوم(ع) است, انجام مى دهند و عبارت: (الولایة فى جمیع ما لنیابة فیه مدخل), (ان یتولّوا ماتولاّه السلطان, من الیه الحکم بحق النیابة, له الولایة على شؤون العامه) در عبارت فقها دلالت بر این جُستار دارد.
4. مولى احمد نراقى(م:1245هـ.ق.) با نگارش عوائدالایام, عائد 54, بحثهایى را در پیوند با ولایت فقیه, که فقیهان در گوناگون بابهاى فقهى به صورت پراکنده آورده بودند به گونه سامان مند زیر عنوان: (فى ولایة الحاکم و ما له فیه الولایه) آورده و دلیلهاى آن را یک به یک, یادآور شده است.
او نخستین فقیهى است که به طرح مسأله ولایت سیاسى فقیه پرداخته است.3
5. بسیارى از علما مانند: محقق اردبیلى 4 , محقق کرکى5, محقق نراقى6, میرفتاح مراغى7 و محمد حسن نجفى8 بر نیابت عامه فقیهان نزد علماء ادعاى اجماع کرده اند.
میرفتاح در عناوین مى نویسد:
(بر کسى که در سخنان فقیهان به تتبّع بپردازد, چنین اجماعى(عموم ولایت حاکم) روشن است.)9
صاحب جواهر, عموم ولایت را از ضروریها و بایسته ها در نزد فقیهان مى داند.10
میرزاى قمى(عموم نیابت) را مفاد روایاتى, همچون مقبوله عمربن حنظله و یا اجماع فقهاء مى داند.11
6. به دلیل در رأس هرم قدرت نبودن شیعیان, عالمان شیعه, ضرورتى در تئورى سازى براى اداره کشور, روشن گرى و تفسیر مبانى سیاسى اسلام در باره ویژگیهاى حاکم و قلمرو اختیارهاى او نمى دیدند. این, برخلاف مو شکافیها و ژرف نگریها ى فنى است که علماى اسلامى در بسیارى از مسائل جزئى تر و کم اهمیت تر انجام داده اند.اما علماء اهل سنت, به دلیل در اختیار داشتن حکومت و قدرت, هماهنگى فکرى و اندیشگى آنان با حکومتهاى روزگار خود, این ضرورت را احساس کرده و به تلاش براى روشن گرى مقوله هاى حکومتى برخاسته و در این امر از حمایت حاکمان نیز برخوردار بوده اند. آنان براى پاسخ گویى به این نیاز سیاسى جامعه به نگارش کتابهاى ویژه در باب گزاره ها و مقوله هاى حکومتى و قلمرو اختیارهاى حاکم پرداخته که از مهم ترین آنها مى توان از الاحکام السلطانیه12 , مقدمه ابن خلدون 13 و الفصل14 فى الملل و الاهواء فى شرح المواقف15, شرح مقاصد16 اصول الدین 17 را نام برد که به روشن گرى, تفسیر و بیان جایگاه مسائل حکومتى در نزد اهل سنت پرداخته اند.
7. در اقلیت قرار گرفتن شیعیان, فشار و سرکوب حکومتهاى ستم, دستگیریها, شکنجه ها, آوارگیها, نسل کشیهای شیعیان سبب شد که بر روح و روان شیعه اثر ویران گرى بگذارد و شیعه از برپایى و بنیان گذارى حکومت شیعى ناامید شود.علماى شیعه به بحث دولت در فقه سیاسى شیعه و جایگاه رهبرى در آن کم ترین بهاء را بدهند و بحثهاى مربوط به ولایت حاکم را به موردهایى مانند نگهدارى دارایى غایبان, قضاء, خمس و مرتبه هاى پایین امر به معروف و نهى از منکر ویژه سازند.
صاحب جواهر, در فرازى عقیده خود را مى نمایاند که به خوبى تأییدى است بر آنچه یادآور شدیم:
(ائمه در موردهایى که مى دانسته اند در زمان غیبت, نیازى به آنها نیست به فقیهان اجازه نداده اند, مانند جهاد براى دعوت به اسلام, که لازمه آن کشور گشائى و آماده سازى لشگرها و فرماندهان و ابزار و وسایل جنگى است, چیزهایى که براى شیعه در خور دسترسى نیست.
ائمه (ع) مى دانسته اند که جز در زمان دولت حق حجة بن الحسن(عج) این تلاش به فرجام نمى رسد واین خواسته ها به حقیقت نمى پیوندد.)18
آخرین اخبار مربوط به ریگی
بر اساس اطلاعات رسیده از برخی محافل خبری در امارات متحده عربی، در پی
عزم جدی ایران برای برچیدن گروهک تروریستی موسوم به جندالله از نوار مرزی
ایران و پاکستان و فشار مقامات رسمی و عالی‌رتبه ایران به دولت پرمشغله
پاکستان، هم اکنون حامیان این گروهک تروریستی در پی انتقال سرکرده خود و
برخی اعضای دیگر به نقاط دیگری از پاکستان یا امارات متحده عربی یا
عربستان هستند.
به گزارش خبرنگار "تابناک" در حالی که در چند روز گذشته و پس از رخدادهای
تروریستی منطقه پیشین سیستان و بلوچستان، هیچ کس اشاره‌ای به نقش مخرب
عربستان در بروز این گونه تشکیلات تروریستی و خشونت‌طلب نکرده است، اخبار
رسیده حاکی است گروهک موسوم به جندالله، نه تنها از حمایت برخی شاخه‌های
نظامی و امنیتی و همچنین عشایری و قومی پاکستان برخوردار بوده و از سوی
نیروهای وابسته به سرویس‌های امنیتی اسرائیل، آمریکا و انگلیس مورد تحریک
و حمایت قرار می‌گیرد، بلکه از پشتیبانی معنوی، مادی و رسانه‌ای عربستان
سعودی نیز برخوردار است.
این گزارش می‌افزاید: عبدالمالک ریگی در چند سفر به عربستان سعودی به
بهانه حج، در دیدار با برخی نیروهای امنیتی عربستان سعودی، مورد حمایت
گسترده قرار گرفته است.
در این باره باید گفت: سرویس امنیتی عربستان سعودی که ارتباط نزدیکی با
لایه‌های تندرو وهابی این کشور دارد، ریگی را به بخش رسانه‌ای وهابیان
یعنی تلویزیون «العربیه» متصل کرده‌اند که رد پای شاهزاده بندربن سلطان،
شاهزاده طلال و دو تن از روحانیون بلندپایه وهابی نیز در آن هویداست.
همچنین به تازگی این گروهک بار دیگر با حمایت مالی عربستان سعودی از راه برخی مرتبطان تجاری در امارات متحده عربی تغذیه شده‌اند.
این گزارش‌ها می‌افزاید: گروه‌های مورد حمایت تندروهای عرب منطقه و
نیروهای امنیتی ناتو و هم‌پیمانانش و نیز تندروهای پشتون پاکستان، با
ایجاد یک مثلت، ریگی را در حمایت خود قرار داده و حتی در این راه،
کارشناسان در حوزه مسائل تبلیغاتی و رسانه‌ای، اطلاعاتی در اختیار او
گذاشته‌اند.
گفتنی است در چند سال گذشته، گروهک ریگی، نه تنها عملیات تروریستی در
منطقه انجام داده، بلکه از مناطق گوناگون مرزی کشور و نیز درون استان
سیستان و بلوچستان و بنادر ساحلی ایران در جنوب نیز برای بیگانگان جاسوسی
کرده است به گونه ای که گروه‌های تروریستی مستقر در استان بلوچستان
پاکستان نیز با این گروهک ارتباط داشته و در مواقع ضرورت، آنان را حمایت
می‌کنند.
روزشمار یک تروریست (ریگی)
عبدالمالک ریگی؛ از جنایت تا دستگیری +تصاویر
به گزارش «عصرایران»، عملیات دستگیری عبدالمالک ریگی را از یک سو می‌توان دستاوردی برای دستگاه دیپلماسی خارجی دانست که در طول ماه های گذشته، در تعامل نزدیک با وزارتخانه های اطلاعات و کشور، رایزنی های ویژه‌ای را برای متقاعد کردن پاکستان به همکاری در زمینه های امنیتی داشته است و از دیگر سو، می‌شود آن را شاهکاری از مأموران اطلاعاتی کشورمان دانست که با اقدامات اطلاعاتی و ضد اطلاعاتی، توانستند یکی از پیچیده ترین عملیات سال های اخیر را شکل دهند و کسی که در پناه لابی های سازمان ISI پاکستان، حمایت های سیاسی، مالی و لجستیکی آمریکا و عربستان گمان نمی‌کرد "دم به تله " بدهد، در نهایت ناباوری، چنان غافلگیر شد که حتی نفهمید از چه ناحیه‌ای ضربه خورده و ایراد کارش کجا بود که دستبند بر دست هایش نشست.
بی گمان، این اقدام موفقیت آمیز ماموران اطلاعاتی کشورمان، نه تنها مهلک ترین ضربه را به گروه تروریستی ریگی وارد کرده، بلکه یک قدرت نمایی سیاسی و امنیتی در برابر سعودی هایی بود که ترجیح می‌دادند با برگ برنده ریگی با ایران مواجهه کنند.
ضمن قدردانی از این اقدام موفقیت آمیز، در اینجا مروری داریم بر روزشمار ریگی، از جنایت تا دستگیری و البته بدیهی است که در آینده، مجازات و مکافات او نیز به این مجموعه افزوده خواهد شد تا پرونده یکی از جنایتکار ترین چهره های سال های اخیر بسته شود.
25 دی 84: گروهک جندالله سه کایت سوار ترکیه‌ای را در سیستان و بلوچستان به گروگان گرفته و خواستار دریافت یک میلیون دلار غرامت در برابر آزادی آنها شد.
25 اسفند 84: اعضای گروهک جندالله با بستن جاده زابل - زاهدان در منطقه تاسوکی به شش خودروی عبوری حمله کردند. در این عملیات تروریستی 22 نفر شهید و تعداد دیگری به گروگان گرفته شدند. در میان شهدای این حادثه برخی از مسولان از جمله مسول حراست فرمانداری، مسول حراست امور آب زاهدان و یکی از روحانیون عضو دفتر نمایندگی ولایت فقیه در استان سیستان و بلوچستان از جمله شهدای این حادثه بودند. همچنین فرماندار زاهدان و معاونش نیز در میان زخمیان این حادثه بودند.
25 بهمن 85: انفجار در خودروی بمب گذاری شده در مسیر اتوبوس حامل اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بلوار ثارالله زاهدان، 13 نفر شهید و 30 نفر دیگر زخمی شدند. گروهک جندالله مسوولیت این عملیات تروریستی را برعهده گرفت.
25 خرداد 87: پاکستان عبدالحمید ریگی برادر سرکرده گروهک جندالله و ۱۵ عضو دیگر این گروه را به ایران تحویل داد.
21مرداد87: تلویزیون العربیه گزارش داد که گروهک جندالله دو سرباز تحت اسارت خود را شهید و سه مامور سپاه پاسداران را به گروگان گرفته است.
14 آذر 87: معاون فرمانده نیروی انتظامی ایران تایید کرد گروهک جندالله 15 نفر از 16 سربازی را که از پاسگاهی در سراوان به گروگان گرفته بود، شهید کرده است. پیشتر یکی از سربازها آزاد شده بود.
26 مهر 88: جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جمع دیگری از فرماندهان ارشد سپاه و سران عشایر سنی بلوچ در بمب گذاری انتحاری در شهر سرباز به شهادت رسیدند. گروهک ریگی مسولیت این حمله را برعهده گرفت.
